ثمره قرض به خدا

همه ی عمر را صرف پرورش جسم کردن و در فکر رشد و برگ دهی درخت تن بودن، موجب خزان و برگ ریزان جان و مرگ روح است.

تن چو با برگ است روز و شب از آن     

شاخ جان در برگ ريز است و خزان

برگ تن بى برگى جان است زود  

اين ببايد كاستن آن را فزود(مثنوی/ د5/ب144- 145)

اما آنها که نوای جسم را در راه خدا به کار می گیرند، صدقه می دهند و به خدا قرض نیکو می پردازند، در عوض برگ تن، خداوند در دل و جان آنها چمن و سرسبزی می رویاند، چرا که عاقبت"أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً " را خداوند، "لأُكَفرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ لَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار"(مائده/12) وعده داده است.

یعنی قرض به خدا سبب زدودن گناهان از جان و پاداش است، خداوند به جای گذشتن از برگ تن، هم آلودگی ها را از روح می زداید و هم جان را زیبا و متنعم می سازد.

أقْرِضُوا اللَّه قرض ده زين برگِ تن  

تا برويد در عوض در دل چمن(مثنوی/د5/ب146)

ثمره زدودن سرگین از جسم، و تهی کردن مشک تن از پلیدیهای دنیوی و نشاندن گوهر بندگی به جای آن، تطهیر جسم و جان است.

"يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِه وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدام؛ آبى از آسمان برايتان فرستاد، تا شما را با آن پاك كند و پليدى شيطان را از شما دور سازد و دلهايتان را محكم، و گامها را با آن استوار دارد". (انفال/11)

تن ز سرگين خويش چون خالى كند    

پُر ز مُشك و دُرِّ اجلالى كند

زين پليدى بدهد و پاكى برد              

از يُطَهِّرْكُمْ تن او بر خورد(مثنوی/ د5/ب148-149)

اصول امیدبخشی

در جریان بروز جنگ قادسیه که میان مسلمانان و لشکر روم پیش آمد، عمربن خطاب آماده حضور در میدان نبرد شد، امّا از آنجا که در کار خود در مانده بود به امیر المؤمنین علی (ع) مراجعه نمود و مشورت طلبید.

حضرت علی (ع) در مشاوره ای ناصحانه و مشفقانه برای دلگرمی، امید بخشی و تقویت روحیه خلیفه دوم سخنانی را ایراد فرمود که بر مبنای سه اصل قرار داشت، این سه اصل می تواند جهت ترغیب افراد نا امید و دچار ضعف روحیه در تمام عرصه های مهم به کار گرفته شود، هرچند مولی علی (ع) آن را متعالی ترین حالت و در امر جهاد به کار بست.

اصول ترغیبی و امید بخشی حضرت علی (ع) عبارتند از:

اصل اوّل- بیان چشم انداز روشن و آینده ثمر بخش کار

امام (ع) با بیان دو وعده مهم الهی به مسلمانان قطعیت پیروزی را اعلام نمود:

"وَقَدْ تَوَكَّلَ اللَّهُ لِاهْلِ هذَا الدِّينِ بإعْزَازِ الْحَوْزَةِ، وَسَتْرِ الْعَوْرَة"^*

وعده یکم؛ خداوند با بر عهده گرفتن وکالت مسلمانان عزّت و سربلندی آنان را تضمین نموده است.

وعده دوّم؛ خداوند نقاط ضعف و آسیب پذیر مسلمانان را می پوشاند و از دریده شدن پرده حرمت آنها جلوگیری می نماید.

این وعده در قرآن مجید چنین آمده است:" هُوَ الَّذي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون؛ او كسى است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيينها غالب گرداند، هر چند مشركان كراهت داشته باشند"(توبه/33)

اصل دوّم- ارائه الگویی کامل و نمونه ای از پیشینه موفق آن کار

در این بخش امام (ع) شاهدی تاریخی از نصرت الهی ارائه می نماید:

"وَالَّذِي نَصَرَهُمْ، وَهُمْ قَلِيلٌ لَايَنْتَصِرُونَ، وَمَنَعَهُمْ وَهُمْ قَلِيلٌ لَايَمْتَنِعُون"*

خداوندی که در سالهای نخستین اسلام و اندک بودن مسلمین آنها را یاری نمود، بدیهی است که در زمان قدرت و کثرت نفرات نیز یاور آنان خواهد بود.

اصل سوّم- معرفی حامی و تکیه گاه کار

حضرت علی (ع) خداوند را نقطه اتّکای اسلام و مسلمین دانسته و با وصفی اساسی مشتمل بر نفی و اثبات او را می شناساند:

"حَيٌّ لَا يَمُوت"*

خداوند زنده ی جاوید و زوال ناپذیر است، لذا قدرت او بی انتها و اعتماد به او کاری رواست.

هر قدرتی غیر از خدا به دلیل زوال پذیری عاقبت دچار ضعف و سستی می گردد، امّا خداوند وجودی افول ناپذیر است، بنابراین تدبیر، اراده، قدرت، و عزّت بخشی او نیز جاودانه است و متضمن قطعیّت ظفرمندی اسلام و مسلمین.

در حقیقت جاودانگی وجود ربّانی پروردگار سرچشمه بی کران تمام آن چیزهایی است که یک تکیه گاه محکم و معتمد باید داشته باشد.

*نهج البلاغه / خطبه 134

با بهره گیری از شرح نهج البلاغه پیام امام امیرالمؤمنین(ع) وشرح ابن میثم بحرانی